Tana Toraja

Zapytano mnie ostatnio, co sadze o Tana Toraja, krainie i ludzie mieszkajacych na poludniowym Sulawesi.

I co by tu powiedziec? Krajobraz przepiekny, kultura stara i niby ciekawa, oryginalna archiektura. Przewodniki zachecaja, zeby przybywac tu wtedy, kiedy tradycyjnie jest najwiecej ceremonii pogrzebowych. I tego wlasnie nie moge zrozumiec. Jak mozna zachecac do obserwacji jatki? Bo wlasnie jatka sie tu odbywa, rzez bawolow i swin. Torajowie maja swoje wierzenia, animinizm poprzeplatany z chrzescijanstwem. Czesc tej tradycji stanowi, ze im wiecej zwierzat sie ubije na pogrzebie tym lepiej dla zmarlego. A rytualy pogrzebowe maja byc najwieksza atrakcja regionu.

Nam sie udalo. Trafilismy na pogrzeb. Wiedzielismy o nim od poprzedniego wieczoru. Zmarly byl kims znaczacym. 2 lata trzymano go w formalinie. To po to, zeby zebrac dostateczna ilosc pieniedzy aby mozna bylo zarznac odpowiednia dla jego rangi ilosc bawolow, swin i pomniejszego zwierza. Pewnie nikt z rodziny sie nie uchronil od datkow na ten cel, chocby pracowal od lat w dalekiej Dzakarcie, moment ofiary na krewniaka nastapil.

Rano zaopatrzeni w duza zgrzewke papierosow w prezencie dla rodziny (tak nam poradzil przewodnik) poszlismy. Na pogrzeb rodzina przygotowala specjalnie cala nowa wioske. Ze sklejki i na jakims ogromnym trawiastym (a teraz w porze deszczowej w totalnym blocie) terenie. Cale domostwa pomalowane w tradycyjne kolory i ornamenty. Przez blocko przerzucone zostaly deskowe mosty dla ludzi. A w blocku, na terenie tej dziwnej wioski oraz na pobliskich drogach prowadzono zwierzeta. Przerazone kwiczace swinie, zwiazane za nogi i wiszace grzbietem w dol. Opierajace sie bawoly ciagniete za nos.  Wszystkie zwierzeta sie boja. Depczac w blocku wyszlismy.

Nie zebym nie wiedziala wczesniej, ze sa miejsca takich rytualow. Nie zebym myslala, ze w Polsce nie zabija sie okrutnie zwierzat w rzezniach. Ponadto pocieszam sie, ze tutaj przynajmnie zwierzeta do momentu swojej smierci wioda (na moje laika oko) lepsze zycie niz na fermach hodowlanych. Bawoly chodza sobie wolnopo czyms w rodzaju lak, sa wpuszczane na pola ryzowe po zniwach, przewalaja sie w blocie.

Ale po kiego licha uwaza sie rytualna rzez zwierzat  za turystyczna atrakcje? Po co ogladac takie jatki? Choc na przyklad pewne polskie biuro podrozy z Bali organizowalo wyprawe, gdzie jedna z glownych atrakcji mialo byc zobaczenie (“jesli dopisze szczescie”) tradycyjnej rzezi wielorybow w pewnej wiosce na wschodzie Flores. Kto na takie cos chce pojechac i to ogladac? I to jeszcze zagrozone gatunki? Chyba mysliwskie prymitywy.

Tana Toraja “zuzywa” ogromne ilosci bawolow. Plyna tam z chyba calej Indonezji. W kazdym razie na Komodo, w ciesninie pomiedzy Rinca a Komodo, widzimy  drewniane startki kargo wyladowane bawolami, plynace z Sumby na polnoc. Niezaleznie od tego co ich czeka w miejscu przeznaczenia, strach pomyslec co znosza po drodze, plynac przez otwarte morze. Lodzie sa male. Kiedys jedna z nich zatonela w parku. Bawoly zginely. Cialo jednego morze wyrzucilo na plazy na Komodo. Warany zebraly sie w kilka sztuk i zjadly padline.

Na targu nastepnego dnia widzielismy biale bawoly, jeden kosztowal 115 milionow rupii (okolo 13 tys. usd). Taki zarzniety na pogrzebie dopiero zapewnia dobre miejsce w zaswiatach! 

Ciekawe, czy ktos jest sie w stanie wyrwac z takiego kola, przeciez im ktos ma lepsza pozycje, wiecej pieniedzy, tym musi przeznaczyc wiecej pieniedzy na kazdy pogrzeb w rodzinie. A byc moze nie za bardzo mu sie to usmiecha, moze wolalby uzyc tego co ma, na swoje zycie a nie na pogrzeb pociotka? Ale nie wiem, moze to juz jest tak gleboko w ich glowach, ze nie da sie.  Trzeba placic i uczestniczyc. Na takiej samej zasadzie, jak u nas chrzci sie dzieci, wielu tak robi, mimo, ze nie ma juz nic wspolnego z katolicyzmem.

Tradycja to wedlug mnie neutralne slowo. Zalezy dopiero,  jaka tradycja. Nie kazda warto podziwiac. Jest roznica miedzy tradycyjnym sianem pod wigilijnym obrusem a okrutnymi obyczajami.